پشه مالاریا چیست؟ | از نحوه انتقال بیماری تا درمان مالاریا

روز جهانی مالاریا، که هر ساله در ۲۵ آوریل(6 اردیبهشت) برگزار می‌شود، یک رویداد مهم بهداشتی است که به رفع این بیماری خطرناک اختصاص یافته است. این روز توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان فرصتی برای تقویت آگاهی و مبارزه جهانی علیه مالاریا تعیین شده است. مالاریا، یک بیماری انگلی است که توسط تک یاخته‌های پلاسمودیوم ایجاد می‌شود. این انگل‌ها بسته به نوع‌شان، انواع مختلف مالاریا را در انسان ایجاد می‌کنند. انتقال انگل به انسان از طریق نیش پشه آنوفل ماده که به این انگل آلوده شده است، انجام می‌گیرد. مالاریا همچنان در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان یک معضل بهداشتی مهم مطرح است و مقاومت دارویی در کنترل آن یکی از چالش‌های اصلی محسوب می‌شود. نوع فالسی‌پاروم مالاریا، که شدیدترین نوع این بیماری است، می‌تواند علائمی مانند تب، تعریق، سرفه، اسهال، مشکلات تنفسی و سردرد ایجاد کند.

تلاش جهانی برای ریشه کنی مالاریا

با توجه به اینکه مالاریا هنوز چالشی جدی در بسیاری از نقاط جهان به شمار می‌رود، روز جهانی مالاریا نقش مهمی در ارتقاء تلاش‌های جهانی برای مقابله با این بیماری دارد. این روز یادآوری می‌کند که با وجود پیشرفت‌های به دست آمده، همچنان باید برای رسیدن به هدف نهایی مبارزه با مالاریا، همکاری و تلاش مستمر وجود داشته باشد.

• تأثیر مالاریا بر جهان: مالاریا، که از طریق نیش پشه‌های آلوده به پارازیت‌های پلاسمودیوم منتقل می‌شود، هر ساله جان صدها هزار نفر را در جهان می‌گیرد و میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• فعالیت‌های روز جهانی مالاریا: در این روز، کشورها و سازمان‌ها فعالیت‌های متعددی را برای آموزش، پیشگیری و درمان مالاریا اجرا می‌کنند. این برنامه‌ها شامل توزیع تورهای بدون پشه، آموزش‌های عمومی در مورد نحوه استفاده از داروهای ضد مالاریا، و برگزاری کمپین‌های آگاهی‌بخشی است.
• تلاش‌ها برای ریشه‌کنی مالاریا: سازمان جهانی بهداشت و دیگر نهادها بر تحقیقات برای توسعه واکسن‌ها و راهکارهای درمانی جدید متمرکز هستند. همچنین، در این روز بر اهمیت سرمایه‌گذاری‌ها در سیستم‌های بهداشتی محلی برای بهبود دسترسی به درمان‌های موثر تأکید می‌شود.
• اهمیت همکاری‌های بین‌المللی: روز جهانی مالاریا به عنوان یک رویداد بین‌المللی، به تقویت همکاری‌های جهانی برای مبارزه با مالاریا کمک می‌کند و فرصتی برای تجدید نظر در تعهدات جهانی به سمت اهداف ریشه‌کنی این بیماری فراهم می‌آورد.

مالاریا در ایران: وضعیت کنونی و تلاش‌ها برای ریشه‌کنی

مالاریا، که یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته شده بشریت است، در برخی مناطق ایران همچنان مورد توجه قرار دارد. این بیماری که بیشتر در مناطق گرمسیری و جنوب شرقی ایران، از جمله استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان شایع است، در دهه‌های اخیر با تلاش‌های مداوم بهداشتی دچار کاهش محسوسی شده است. در هایلایت درمان و پیشگیری در خصوص انواع عمل‌های زیبایی و مراقبت‌های آن ها صحبت کرده ایم که می‌تواند مفید باشد.

نحوه انتقال انگل به انسان

انتقال مالاریا از طریق نیش پشه آنوفل ماده آلوده صورت می‌گیرد. بیشتر این پشه‌ها در زمان‌های نزدیک به غروب و در ساعات ابتدایی شب فعالیت می‌کنند، اما برخی از ناقلین اصلی در نیمه شب یا صبح زود فعال می‌شوند. دوره تکامل انگل در بدن پشه بسته به نوع انگل و درجه حرارت محیط، بین 8 تا 35 روز طول می‌کشد. پس از تکامل در بدن پشه، انگل به قسمت‌های مختلف بدن حشره منتقل می‌شود.

هنگامی که انگل به غدد بزاقی پشه می‌رسد و بالغ می‌شود، پشه با نیش زدن انسان، انگل را وارد جریان خون می‌کند. پس از ورود به بدن، انگل ابتدا وارد سلول‌های کبد شده و مراحل رشد خارج از گلبول قرمز را طی می‌کند. سپس سلول‌های کبدی می‌ترکند و هزاران انگل به جریان خون آزاد می‌شوند، جایی که به گلبول‌های قرمز حمله کرده و تکثیر خود را آغاز می‌کنند. این فرآیند باعث پاره شدن گلبول‌های قرمز می‌شود و هر انگل جدید به یک گلبول قرمز تازه حمله می‌کند. فاصله زمانی بین نیش پشه آلوده و ظهور انگل در خون به عنوان «دوره نهفتگی» شناخته می‌شود.

علل و عوامل ایجاد مالاریا

مالاریا یک بیماری انگلی است که عامل آن یک انگل میکروسکوپی است و از طریق نیش پشه به انسان منتقل می شود.

مراحل انتقال انگل از طریق پشه

1. پشه ی سالم: ابتدا یک پشه ی سالم با تغذیه از خون فرد مبتلا به مالاریا، به انگل آلوده می شود.
2. انتقال انگل: وقتی این پشه در آینده شخص دیگری را نیش بزند، انگل های مالاریا را به او منتقل می کند.
3. مهاجرت به کبد: پس از ورود به بدن، انگل ها به کبد مهاجرت کرده و در آنجا ممکن است تا یک سال به صورت مخفی باقی بمانند.
4. ورود به جریان خون: با بالغ شدن انگل ها، آن ها کبد را ترک کرده و گلبول های قرمز خون را آلوده می کنند. در این مرحله، علائم بیماری در فرد ظاهر می شود.
5. چرخه انتقال: اگر پشه ی دیگری فرد آلوده را نیش بزند، انگل های مالاریا را جذب کرده و می تواند آن ها را به دیگران انتقال دهد.

روش های دیگر انتقال مالاریا

از آنجایی که انگل های مالاریا گلبول های قرمز خون را تحت تاثیر قرار می دهند، قرار گرفتن در معرض خون آلوده از جمله روش های زیر نیز می تواند باعث انتقال مالاریا شود:

• انتقال از مادر به جنین: انتقال مالاریا از مادر باردار به فرزند متولد نشده اش.
• انتقال خون: دریافت خون آلوده.
• استفاده از سرنگ مشترک: به ویژه برای تزریق مواد مخدر.

عوامل خطر برای ابتلا به مالاریا

یکی از بزرگترین عوامل خطر برای ابتلا به مالاریا، زندگی یا سفر به مناطقی است که این بیماری در آنجا شایع است.

انواع مختلفی از انگل های مالاریا وجود دارد که برخی از آن ها عوارض شدیدتری ایجاد می کنند و این نوع انگل ها بیشتر در مناطق زیر یافت می شوند:

• کشورهای آفریقایی جنوب صحرای بزرگ
• شبه قاره ی هند
• گینه ی نو، جمهوری دومینیکن و هاییتی

افراد در معرض خطر بیشتر

برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به شکل شدید مالاریا قرار دارند، از جمله:

• کودکان خردسال و نوزادان: سیستم ایمنی ضعیف تر آن ها.
• بزرگسالان مسن: کاهش توانایی سیستم ایمنی.
• افرادی که از مناطق بدون مالاریا به نواحی مالاریاخیز سفر می کنند: عدم وجود ایمنی طبیعی.
• زنان باردار و جنین های آن ها: خطر بالا به دلیل تغییرات در سیستم ایمنی.

عوامل دیگری مانند فقر، نبود آگاهی کافی و دسترسی محدود به خدمات بهداشتی نیز می توانند خطر مرگ و میر ناشی از مالاریا را افزایش دهند.

از دست رفتن مصونیت در برابر مالاریا

افرادی که در مناطق آلوده به مالاریا زندگی می کنند، ممکن است به دلیل مواجهه مداوم با انگل، ایمنی نسبی به این بیماری پیدا کنند. این ایمنی می تواند شدت علائم را کاهش دهد، اما اگر این افراد به منطقه ای مهاجرت کنند که در آنجا مالاریا وجود ندارد، این ایمنی ممکن است از بین برود.

عوارض مالاریا

مالاریا به ویژه در مواردی که عامل آن انگل های مناطق گرمسیری آفریقا هستند، می تواند کشنده باشد. طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، 91 درصد از مرگ های ناشی از مالاریا در آفریقا رخ می دهد که بیشتر قربانیان، کودکان زیر 5 سال هستند. برخی از عوارض جدی مالاریا عبارتند از:

• مالاریای مغزی: تورم و آسیب مغزی که می تواند به تشنج و کما منجر شود.
• مشکلات تنفسی: تجمع مایع در ریه ها که تنفس را دشوار می کند.
• نارسایی ارگان های حیاتی: نارسایی کلیه ها، کبد یا پارگی طحال که هر یک می تواند مرگبار باشد.
• کم خونی: تخریب گلبول های قرمز که به کم خونی منجر می شود.
• افت قند خون: برخی از داروهای ضد مالاریا مانند کویینین می توانند قند خون را به شدت کاهش دهند و این وضعیت می تواند منجر به کما یا مرگ شود.

عود مجدد مالاریا

برخی از انواع انگل های مالاریا می توانند به صورت نهفته در بدن باقی بمانند و حتی پس از درمان نیز باعث عود مجدد بیماری شوند.

پیشگیری

• بهسازی محیط: با اقدامات محیطی مانند خشکاندن آب‌های راکد و افزایش جریان آب‌های جاری، می‌توان محل‌های تکثیر پشه آنوفل در نزدیکی مناطق مسکونی را از بین برد یا به حداقل رساند. همچنین، از روش‌های شیمیایی و بیولوژیکی خاص برای کنترل پشه‌ها استفاده می‌شود.
• دسترسی به خدمات بهداشتی: فراهم کردن دسترسی آسان و ارزان به خدمات تشخیص و درمان سریع بیماری یکی از عوامل مهم در پیشگیری از گسترش مالاریا است.
• اطلاع‌رسانی به مردم: آگاهی‌بخشی گسترده به خصوص در میان گروه‌های در معرض خطر، نقش مهمی در پیشگیری از مالاریا دارد.
• بررسی اهداکنندگان خون: بررسی سابقه اهداء کنندگان خون از نظر ابتلا به مالاریا یا سابقه سفر و اقامت در مناطق پرخطر، می‌تواند از انتقال بیماری جلوگیری کند.

پیشگیری دارویی

اگر قصد سفر به مناطق مالاریاخیز دارید، بهتر است چند ماه قبل از سفر با پزشک مشورت کنید تا در صورت نیاز، داروی مناسب برای پیشگیری از مالاریا را تجویز کند. این داروها معمولاً همان هایی هستند که برای درمان بیماری استفاده می شوند و بسته به نوع انگل موجود در منطقه، ممکن است داروی خاصی توصیه شود.

عدم وجود واکسن تایید شده برای مالاریا

در حال حاضر، دانشمندان در سراسر جهان در تلاش هستند تا واکسنی موثر و ایمن برای مالاریا تولید کنند، اما تا کنون واکسنی که به طور رسمی برای استفاده انسانی تایید شده باشد، وجود ندارد.

نیاز به مشاوره با پزشک متخصص

اگر در حین اقامت در مناطق مالاریاخیز یا پس از سفر به این مناطق، علائمی مانند تب را تجربه کردید، باید با یک پزشک متخصص بیماری های عفونی مشورت کنید. انگل های مالاریا ممکن است تا یک سال در بدن باقی بمانند و باعث بروز علائم شوند. در صورت بروز علائم شدید، نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارید.

درمان مالاریا فالسیپاروم

برای درمان مالاریا ناشی از انگل پلاسمودیوم ویواکس و فالسیپاروم، دو داروی اصلی مورد استفاده قرار می گیرند: کلروکین و پریماکین. درمان افراد بزرگسال مبتلا شامل مصرف 10 قرص کلروکین طی سه روز می باشد. برای کودکان، دوز پریماکین بر اساس وزن آنها تعیین می شود و به میزان 0.25 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن، به مدت 14 روز یا 75 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم به صورت یک بار در هفته و به مدت 8 هفته تجویز می گردد.

توجه به این نکته ضروری است که پریماکین نباید در نوزادان زیر یک سال، زنان باردار، و افرادی که دچار کمبود آنزیم G6PD هستند، مورد استفاده قرار گیرد. به محض مشاهده علائم اولیه مانند تب، لرز، تهوع شدید و تعریق، باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کرده و از مصرف خودسرانه داروها اجتناب کنید.

درمان مالاریا در طب سنتی

طب سنتی روش های مختلفی را برای درمان مالاریا ارائه می دهد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جوشانده ریشه کاسنی وحشی: مصرف روزانه این جوشانده به کاهش علائم کمک می کند.
• آب برگ کرفس تازه: روزانه سه بار مصرف شود.
• جوشانده برگ اکالیپتوس: به عنوان یک درمان موثر گیاهی.
• ترکیب آب لیمو با شلغم، کرفس و کلم: این مخلوط تقویت کننده ای طبیعی برای بدن است.

علاوه بر این، طب سنتی ترکیبی از روغن گنه گنه و روغن بادام تلخ را برای ماساژ بدن توصیه می کند. روغن گنه گنه به دلیل خاصیت تب بر بودن، به عنوان یک درمان سنتی مالاریا شناخته می شود. همچنین، مصرف خوراکی این روغن برای از بین بردن انگل های بدن توصیه شده است.

درمان خانگی مالاریا

برای کنترل و کاهش علائم مالاریا در خانه، می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

• دارچین: به دلیل داشتن ترکیب سینامالدهید، دارای خاصیت ضدانگلی است. مصرف چای دارچین تازه یکی از موثرترین راه های درمان خانگی مالاریا است.
• آب پرتقال: سرشار از ویتامین C است که به تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با عفونت کمک می کند. نوشیدن روزانه آب پرتقال تازه می تواند به کاهش علائم این بیماری کمک کند.
• زنجبیل: با داشتن ترکیبات جینجرول، خاصیت ضدالتهابی دارد. دمنوش زنجبیل می تواند با تقویت سیستم ایمنی، از انتشار عفونت جلوگیری کند.
• آب لیمو: ویتامین C موجود در لیمو، به تقویت ایمنی بدن و کاهش تب و حالت تهوع کمک می کند. مصرف روزانه آب لیمو با آب ولرم مفید است.
• ریحان مقدس: این گیاه به دلیل خواص درمانی خود، علائم مالاریا را کاهش می دهد. می توانید آن را به صورت تازه یا به صورت دمنوش مصرف کنید.
• آب گریپ فروت: به تقویت سیستم ایمنی و مقابله با عفونت ها کمک می کند.
• توت فرنگی و تمشک: این میوه ها به دلیل داشتن آنتی اکسیدان و آنزیم های موثر، به مبارزه با انگل های مالاریا کمک می کنند.
• مصرف آب ولرم: نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب ولرم در روز می تواند به بهبود کارکرد دستگاه گوارش و کاهش التهاب کمک کند.
• بابونه: دمنوش بابونه با خاصیت ضدباکتریایی خود، می تواند تب و حالت تهوع ناشی از مالاریا را کاهش دهد.
• شنبلیله: این گیاه خاصیت آنتی بیوتیکی دارد و می تواند به کاهش علائم مالاریا کمک کند. می توانید آن را به صورت دمنوش یا پودر مصرف کنید.

در حالی که این روش های خانگی ممکن است به تسکین علائم کمک کنند، همواره باید پیش از استفاده از هر گونه درمان، با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا بهترین راهکار درمانی بر اساس شرایط فردی شما تعیین شود.

آنچه از مقاله روز جهانی مالاریا متوجه شدیم!

روز جهانی مالاریا، که هر سال در ۲۵ آوریل برگزار می‌شود، به عنوان یک رویداد جهانی به منظور افزایش آگاهی و تقویت تلاش‌ها برای مقابله با این بیماری خطرناک شناخته شده است. مالاریا، یک بیماری انگلی است که از طریق نیش پشه آنوفل آلوده منتقل می‌شود و سالانه جان بسیاری از انسان‌ها را در سراسر جهان می‌گیرد. با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در مبارزه با این بیماری، همچنان مالاریا یکی از چالش‌های بزرگ بهداشتی به خصوص در مناطق گرمسیری باقی مانده است. همچنین می‌توانید در سایت اوریکا مقالاتی درباره‌ی آیا آمپول نوروبیون برای بدن ضرر دارد؟ مطالعه کنید.