بواسیر چیست و چه علائمی دارد؟
علائم بواسیر داخلی و خارجی؛ از تشخیص تا درمان خانگی و پزشکی
بواسیر یک بیماری شایع است و میلیونها نفر در دنیا با آن روبهرو میشوند. این بیماری وقتی ایجاد میشود که رگهای اطراف مقعد متورم و ملتهب شوند. این تورم باعث درد، خونریزی و احساس فشار میشود. بواسیر انواع مختلف دارد و هر نوع ویژگی خاصی دارد. شناخت علائم و علتها کمک میکند روش درست درمان را انتخاب کنیم. این مقاله همه نکات ضروری را با زبان ساده و علمی ارائه میکند. این محتوا برای خوانندگان اوریکا نوشته شده و بر اساس منابع معتبر ایرانی و بینالمللی تنظیم شده است.
بواسیر چیست؟
پزشکان بواسیر (Hemorrhoids) را بزرگشدن و التهاب شبکه وریدی اطراف مقعد تعریف میکنند. این التهاب وقتی رخ میدهد که فشار زیادی به عروق وارد شود. این فشار بهمرور باعث ورم، درد و خونریزی میشود. بواسیر داخلی و خارجی تفاوت ساختاری دارند. بواسیر داخلی در داخل کانال مقعد تشکیل میشود و از بیرون دیده نمیشود. اما بواسیر خارجی زیر پوست اطراف مقعد تشکیل میشود و معمولاً درد بیشتری ایجاد میکند.
در بسیاری از افراد بواسیر ماهها پنهان میماند. تنها نشانه آن خونریزی خفیف یا احساس سنگینی است. بسیاری از مردم این علائم را جدی نمیگیرند. اما تأخیر در درمان باعث پیشرفت بیماری میشود. شناخت زودهنگام بواسیر از تشدید علائم جلوگیری میکند.
بواسیر چگونه ایجاد میشود؟
فشار مداوم به ناحیه کف لگن باعث تورم رگهای کانال مقعد میشود. این فشار نتیجه یبوست مزمن، نشستن طولانی یا عادات اشتباه توالت است. عضلات هنگام زورزدن منقبض میشوند و خون در رگها جمع میشود. این تجمع باعث گشادشدن رگها و تشکیل بواسیر میشود. گاهی این رگها بهقدری ملتهب میشوند که به سطح پوست میرسند.
کمبود فیبر، کمآبی بدن و تغذیه ناسالم فشار بیشتری به دستگاه گوارش وارد میکند. این فشار باعث یبوست میشود. یبوست نیز عامل اصلی بواسیر است. یک نکته کمتر گفتهشده این است که ژنتیک هم نقش مهمی دارد. افرادی که بافت همبند ضعیف دارند بیشتر مستعد این بیماری هستند.
انواع بواسیر
بواسیر انواع مختلف دارد. بواسیر داخلی در داخل رکتوم ایجاد میشود. این نوع معمولاً بدون درد است اما خونریزی دارد. بواسیر خارجی زیر پوست اطراف مقعد ایجاد میشود و بهدلیل گیر افتادن عصبها درد بیشتری ایجاد میکند. نوع دیگر، بواسیر ترومبوزه است که در آن لخته خون تشکیل میشود. این نوع درد شدید و ناگهانی دارد.
نوع چهارم، بواسیر پرولاپس است که در آن بافت داخلی از مقعد بیرون میزند. این حالت نشاندهنده پیشرفت بیماری است و نیاز به درمان جدی دارد. تشخیص صحیح نوع بواسیر اولین قدم برای درمان بواسیر مؤثر است.
درجات بواسیر داخلی
پزشکان بواسیر داخلی را به چهار درجه تقسیم میکنند. درجه ۱ خونریزی دارد اما برجستگی قابلمشاهده ندارد. درجه ۲ هنگام دفع بیرون میزند اما خودبهخود برمیگردد. بواسیر درجه ۳ بیرون میزند اما با دست جا میرود. درجه ۴ کاملاً بیرون مانده و اغلب نیاز به جراحی دارد.
بواسیر درجه ۳ و ۴ معمولاً خونریزی شدید و احساس فشار ایجاد میکنند. اگر فرد این مراحل را نادیده بگیرد احتمال درد مزمن افزایش مییابد. درمان هر درجه متفاوت است و پزشک بر اساس وضعیت بیمار تصمیم میگیرد.
علائم بواسیر داخلی
بواسیر داخلی معمولاً بدون درد است زیرا ناحیه داخل رکتوم عصب درد ندارد. شایعترین علامت آن خونریزی روشن روی دستمال یا سطح مدفوع است. فرد احساس دفع ناکامل دارد. گاهی هم خارش یا ترشح رطوبت دیده میشود. این علائم در مراحل اولیه خفیف هستند و بسیاری از افراد به آنها بیتوجهی میکنند.
اگر بواسیر داخلی پیشرفت کند، پرولاپس ایجاد میشود. در این حالت بافت داخلی هنگام دفع بیرون میزند. این بیرونزدگی همراه با رطوبت و التهاب است. اگر بافت بیرونزده خشک شود، ممکن است درد ایجاد شود.
علائم بواسیر خارجی
بواسیر خارجی معمولاً دردناک است. تودهای آبی یا بنفش در کنار مقعد دیده میشود. این توده ناشی از تجمع خون است. هنگام نشستن درد تشدید میشود. التهاب و سوزش نیز شایع است. این نوع بواسیر سریعتر تشخیص داده میشود زیرا قابلدیدن است.
اگر لخته خون تشکیل شود، بواسیر ترومبوزه شکل میگیرد. ترومبوز بواسیر درد شدید و ناگهانی ایجاد میکند. در این حالت درمان سریع اهمیت دارد. بهترین زمان درمان ۷۲ ساعت اول است.
تشخیص بواسیر
پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام میدهد. سپس برای مشاهده داخل مقعد از آنوسکوپی استفاده میشود. این ابزار کوچک داخل کانال مقعد قرار میگیرد و بواسیر داخلی را نشان میدهد. اگر خونریزی شدید باشد، پزشک کولونوسکوپی پیشنهاد میکند تا مشکلات جدیتر بررسی شوند.
تشخیص سریع به درمان بهتر کمک میکند. برخی نشانهها مثل کاهش وزن و کمخونی ممکن است نشانه بیماریهای دیگر باشند. بنابراین مراجعه به پزشک ضروری است.
مقایسه روشهای درمان سرپایی بواسیر داخلی
| روش درمان | میزان درد | زمان بهبود | کاربرد اصلی |
|---|---|---|---|
| باند لاستیکی | کم | ۲ تا ۵ روز | بواسیر درجه ۲ و ۳ |
| اسکلروتراپی | بسیار کم | ۱ تا ۲ روز | بواسیر کوچک و خونریزیدار |
| کوآگولاسیون IR | کم | ۲ تا ۳ روز | بواسیر داخلی تازه |
درمانهای خانگی بواسیر
درمان های خانگی بواسیر برای مراحل خفیف مفید هستند. مهمترین روش، مصرف کافی فیبر است. فیبر حرکات روده را بهتر میکند. پسیلیوم انتخاب خوبی است زیرا فیبر محلول دارد. نوشیدن آب کافی نیز ضروری است. آب حجم مدفوع را افزایش میدهد و یبوست را کم میکند. حمام سیتز التهاب را کم میکند و تسکین فوری میدهد.
کمپرس سرد به کاهش درد کمک میکند. اما استفاده زیاد از پمادهای کورتونی خطرناک است. این پمادها باعث نازکی پوست و عفونت قارچی میشوند. این نکته کمتر گفته میشود اما اهمیت زیادی دارد.
درمان دارویی بواسیر
پمادها و شیافها التهاب را کاهش میدهند. داروهایی مانند لیدوکائین درد را کم میکنند. داروهای فلاوونوئیدی مانند Diosmin گردش خون را بهتر میکنند و تورم را کاهش میدهند. این داروها در بواسیر داخلی مؤثرند.
اما دارو تنها علائم را کاهش میدهد. بیمار باید سبک زندگی خود را اصلاح کند. اگر یبوست ادامه داشته باشد، بواسیر دوباره برمیگردد. دارو جایگزین درمان اصلی نیست.
جراحی بواسیر
جراحی زمانی انجام میشود که درمانهای دیگر نتیجه ندهند. هموروئیدکتومی روش سنتی است و کاملترین نتیجه را میدهد. این روش بواسیر را از ریشه برمیدارد. درد بعد از عمل زیاد است اما نتیجه پایدار است. عمل استاپلر (Longo) درد کمتری دارد و بهبودی سریعتر است.
نکته مهم این است که انتخاب نوع جراحی به مهارت جراح بستگی دارد. اگر جراحی درست انجام نشود ممکن است بیاختیاری گاز یا مدفوع ایجاد شود. این نکته کمتر مطرح میشود اما بسیار مهم است.
پیشگیری از بواسیر
پیشگیری بهترین روش کنترل بواسیر است. مصرف فیبر، آب و ورزش منظم نقش اصلی دارند. نشستن طولانی روی توالت نباید ادامه یابد. استفاده از موبایل باعث افزایش زمان نشستن و افزایش فشار میشود. یک نکته مهم این است که تأخیر در دفع آسیب زیادی ایجاد میکند. بسیاری از افراد دفع را بهتعویق میاندازند و یبوست شدیدتر میشود.
کاهش وزن نیز نقش دارد. چربی شکمی فشار زیادی به رکتوم وارد میکند. کاهش این فشار از عود بواسیر جلوگیری میکند.
نتیجهگیری
بواسیر بیماری شایعی است اما درمان قطعی دارد. شناخت علائم و علتها کمک میکند درمان درست انتخاب شود. سبک زندگی سالم از عود بیماری جلوگیری میکند. درمانهای خانگی در مراحل اولیه مفید هستند. اما در مراحل پیشرفته باید به پزشک مراجعه کرد. با رعایت چند عادت ساده میتوان از این بیماری پیشگیری کرد و کیفیت زندگی را بالا برد.
سوالات متداول
- آیا بواسیر خطرناک است؟ در مراحل اولیه خطرناک نیست اما خونریزی شدید نیاز به بررسی دارد.
- آیا بواسیر خودبهخود خوب میشود؟ در مراحل خفیف با اصلاح سبک زندگی بهتر میشود.
- بهترین درمان سریع بواسیر چیست؟ در بواسیر خارجی، کمپرس سرد و در داخلی پسیلیوم مؤثر است.
- بواسیر ترومبوزه چگونه درمان میشود؟ بهترین زمان درمان ۷۲ ساعت اول است.
- آیا بواسیر باعث سرطان میشود؟ خیر، اما خونریزی باید بررسی شود.
